(Zadužbina Ive Andrića, Beograd)
KRITIČKO IZDANjE SABRANIH DELA IVE ANDRIĆA
ELABORAT
Sažetak: S obzirom da do sada u stručnoj javnosti nije bilo celovitog plana za izradu kritičkog izdanja dela Ive Andrića, ovde prvi put dajemo detaljno razrađen i obrazložen predlog. U tekstu je dat pregled dosadašnjih izdanja sabranih dela Ive Andrića i ukazuje na potrebu hronološkog rasporeda piščevih dela u okviru žanrova. Takođe, daje se precizan raspored tekstova u okviru pojednih knjiga. Ukazuje se takođe na činjenicu da je pri izradi kritičkog izdanja potrebno imati uvid u celinu i sveobuhvatnost piščevog opusa.
Ključne reči: Ivo Andrić, kritičko izdanje, sabrana dela, hronologija.
I
Četrdeset godina od smrti Ive Andrića više je nego dobar povod da se konačno započne sa izradom kritičkog izdanja celokupnih dela jedinog našeg dobitnika Nobelove nagrade za književnost. To izdanje trebalo bi da se temelji na svim raspoloživim izvorima – objavljenim tekstovima, Andrićevim rukopisima koji se čuvaju u Arhivu Srpske akademije nauka i umetnosti i, delimično, u Zadužbini Ive Andrića i Spomen-muzeju Ive Andrića, građom koja je pohranjena u institucijama za koje je pisac profesionalno bio vezan (Ministarstvo spoljnih poslova, Savez književnika Jugoslavije, Udruženje književnika Srbije, Srpska književna zadruga, Matica srpska, Prosveta i dr), kao i na dokumentaciji u privatnim - ličnim i porodičnim - arhivama.
U bogatijim i razvijenim kulturama izradi kritičkih izdanja pristupa se sa velikom pažnjom i zavidnim naučnima, organizacionim i finansijskim kapacitetima. U srpskoj kulturi, barem do sada, nije bilo tako. U različitoj formi, sa većim ili manjim stepenom upotrebe kritičkog aparata, dovršena ili nedovršena, imamo dela Vuka St. Karadžića, Dositeja Obradovića, Vladislava Petkovića Disa, Momčila Nastasijevića, Desanke Maksimović, Miloša Crnjanskog.
S obzirom da do sada u stručnoj javnosti nije bilo celovitog plana za izradu kritičkog izdanja dela Ive Andrića, ovde prvi put dajemo detaljno razrađen i obrazložen predlog.
U Odeljenju za kritička izdanja SANU dugi niz godina radilo se na kritičkom izdanju romana Ive Andrića Na Drini ćuprija. Posao, međutim, nikada nije dovršen. Nisu dostupni ni podaci o tome u kojoj fazi izrade se stalo. Nije nam pošlo za rukom da saznamo gde se nalazi do sada obrađena građa.
Od osnivanja, 1976. godine, pa sve do današnjih dana, Zadužbina Ive Andrića kontinuirano i predano radi na pripremanju temelja na kojem bi se zasnovala izrada kritičkog izdanja Andrićevih dela.
U časopisu Sveske Zadužbine Ive Andrića od 1981. godine do danas, među ostalim, objavljuju se Andrićevi nepublikovani i nepoznati tekstovi i njegova pisma. Veliki deo tih tekstova priređen je kritički, prema standardima propisanim Pravilima za kritičko priređivanje tekstova koje je izdala SANU još 1967. godine. U tom smislu, smatramo da bi trebalo, oslanjajući se na taj dokument, načiniti nova, dopunjena i izmenjena pravila, koja bi, s jedne strane, uzela u obzir nove standarde u kritičkom priređivanju tekstova, a sa druge, uvažila specifičnosti građe koja će biti obrađivana.
U rubrici Rukopisi u Sveskama, na primer, publikovana je prvi put Andrićeva doktorska disertacija Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine, „kroki“ romana Na Drini ćuprija – „Pra-ćuprija“, dnevnici iz Berlina, Beograda, Sokobanje, Kine, sedam beležnica iz zaostavštine, različite prozne celine – pripovetke, nacrti priča, prikazi, zapisi i ispisi, drama, marginalije na knjigama iz Andrićeve lične biblioteke i dr). Takođe, u rubrici Prepiska kritički je priređen i objavljen je do sada veliki broj Andrićevih pisama ili prepiski (Miloš Crnjanski, Marko Ristić, Vera Stojić, Milica Babić Andrić, Gun Bergman, Marko Marković, Toni Liversejdž, Mladen Leskovac, Gustav Krklec, Ivo Vojnović, Tugomir Alaupović, Maja Nižetić Čulić, Evgenija Gojmerac, Vojmir Durbešića, Matica hrvatska, Rodoljub Čolaković, Aleksandar Vučo).
Među saradnicima koji su radili na kritičkom priređivanju Andrićevih tekstova u Sveskama, nalaze se imena Zorana Konstantinovića, Nikše Stipčevića, Predraga Palavestre, Ive Tartalje, Jelene Novaković, Dušana Glišovića, Darinke Gortan Premk, Vide Janković, Miroslava Karaulca, Radovana Popovića, Žanete Đukić Perišić, Nenada Petrovića, Branimira Živojinovića, Jasmine Nešković, Tatjane Korićanac, Nede Depolo, Biljane Đorđević Mironja, Nevene Todorović i drugih.
Osim toga, u rubrici Tumačenja godišnjak Sveske tokom trideset tri godine izlaženja objavio je veliki broj tumačenja Andrićevog dela, kao i niz tekstova koji osvetljavaju pojedine segmente Andrićevog života, te se oni mogu smatrati velikim osloncem i značajnom pomoći u procesu komentarisanja i priređivanja Andrićevih dela. Kao autori studija objavljenih u Sveskama ističu se imena vodećih domaćih i svetskih slavista.
Andrićeva rukopisna zaostavština, najvećim delom, nalazi se, kao što je poznato, u Arhivu SANU. Zadužbina je osamdesetih godina inicirala i u potpunosti finansirala sređivanje i klasifikovanje te građe (Olga Mučalica i Anđelija Dragojlović), kao i štampanje Kataloga Ličnog fonda Ive Andrića. Sa oko 6.000 inventarskih jedinica i na preko 118 hiljada stranica dokumentarne građe čije je skeniranje i digitalizaciju nedavno organizovao beogradski Filološki fakultet u saradnji sa MFC „Mikrokomerc“, ta građa može biti dostupna istraživačima koji budu radili na kritičkom priređivanju Andrićevih tekstova. S obzirom da je reč o veoma obimnoj građi, smatramo da bi bilo dobro ispitati mogućnost izrade neke vrste programa koji bi omogućio lakše pretraživanje i brže i efikasnije kretanje po građi.
Treba napomenuti da je 2011. godine publikovana Bibliografija Ive Andrića (1911-2011) čiju je izradu, u najvećem delu, omogućila piščeva zadužbina, a izradili je bibliografi Biblioteke Matice srpske. Zadužbina je u visokom procentu finansirala njenu izradu i ustupila svoju elektronsku bazu podataka od preko 7.500 bibliografskih jedinica, što je nešto malo manje od polovine broja bibliografskih jedinica koje su ušle u štampanu verziju bibliografije. U procesu izrade bibliografije, bibliografima je na uvid bila data dokumentacija iz biblioteke Zadužbine (knjige i časopisi, preko 14.000 novinskih isečaka). Bibliografiju su zajednički objavile Zadužbina, Biblioteka Matice srpske i SANU.
Andrićeva bibliografija svakako predstavlja vredan osnov za istraživanje i proveru bibliografskih podataka.
U radu na kritičkom izdanju dela Ive Andrića od koristi mogu biti studije Petra Džadžića Ivo Andrić (1957), Radovana Vučkovića Velika sinteza (1974, 2011), Ive Tartalje Pripovedačeva estetika (1979), Predraga Palavestre Skriveni pesnik (1981), Žanete Đukić Perišić Pisac i priča (2012), Miroslava Karaulca Rani Andrić (1980, 2003, 2010), Radovana Popovića Andrićeva prijateljstva (1992, 2006), kao i knjige razgovora Sa Ivom Andrićem Ljube Jandrića (1977, 1982), Koste Dimitrijevića Razgovori i ćutanja Ive Andrića (1976, 2010) sećanja na Andrića Kazivanja o Andriću (1976), kao i mnoge druge.
Takođe, kao nezaobilazan izvor podataka o Andrićevom životu, mogu poslužiti i mnogobrojna sećanja njegovih savremenika, kolega, prijatelja, objavljivanih u Sveskama tokom više od tri decenije (uspomene Maje Nižetić-Čulić, Borivoja Jevtića, Leposave Bele Pavlović, Vere Stojić, Eriha Koša, Milana Đokovića, Dobrice Ćosića, Milovana Đilasa, Jovana Ćirilova, Marije Crnobori i drugih).
II
Kritičko izdanje jeste sveobuhvatno naučno izdanje teksta koje ima za cilj da predstavi tekst u konačnoj formi, i da istovremeno prati istoriju nastanka teksta i beleži i komentariše sve promene koje su dovele do definitivne verzije toga teksta. Pored toga što prati evoluciju samog teksta, kritičko izdanje ima zadatak i da bude svoje vrste komentar razvoja umetnikovih ideja, tako da je i koncepcija celokupnih dela, odnosno, raspored dela unutar celine, jedan od važnijih faktora organizacije građe.
Pored osnovnih načela naučnog priređivanja celokupnih dela, treba voditi računa o specifičnostima Andrićevog književnih opusa, jer osobenosti same građe nameću formiranje određene koncepcije. U tom smislu, iako su prva Sabrana dela štampana za piščeva života, ipak se najprihvatljivijim čini koncept hronološkog pozicioniranja Andrićevih dela.
Do sada je objavljeno nekoliko izdanja sabranih dela Ive Andrića. Za piščeva života, 1963. godine, pojavila su se Sabrana dela (priređivači Petar Džadžić i Muharem Pervić) u deset tomova koja su bila ponovljena 1964, 1965. i 1967. godine.
U izdanje Sabranih dela koje je objavljeno za Andrićeva života nije uključen veliki broj njegovih tekstova do tada objavljenih samo u časopisima (priče, eseji, prikazi, osvrti, recenzije). Priređivači knjiga priča u okviru toga izdanja (Petar Džadžić i Muharem Pervić) sačinili su, prema sopstvenim kriterijumima, raspored pripovedaka u pet pripovednih knjiga, ciklizirajući po svom nahođenju priče unutar zbirki kojima su oni davali i naslove. Na osnovu dostupne prepiske sa izdavačem, urednicima i priređivačima (Arhiv SANU, arhivska građa u Zadužbini), može se izvesti zaključak da da pisac nije želeo da se meša u koncepciju toga izdanja, pa je jednostavno prihvatio priređivački koncept. Raspored pripovedaka po celinama u tome izdanju nije, međutim, pratio one i onakve pripovedačke zbirke koje je pisac, u sopstvenom izboru, premijerno objavio 1924, 1931, 1936, 1948. i 1960. godine.
Posthumno su 1976. godine objavljena Sabrana dela u 16 tomova, a ta Sabrana dela, dopunjena jednim tomom sa izborom zapisa iz beležnica i dodatnim komentarima pojavila su se 1981. godine. Navedeno izdanje preštampano je u više mahova tokom narednih godina. Priređivači (Petar Džadžić, Muharem Pervić, Radovan Vučković, Vera Stojić) učinili su veliki napor raščitavši, priredivši i uvrstivši u to izdanje tekstove koji do tada nikada nisu štampani (roman Omerpaša Latas, zbirka priča Kuća na osami, pojedinačne priče, pesme, zapisi), kao i veliki broj Andrićevih radova (lirika, prikazi, eseji, meditativni zapisi...) koji nisu preštampavani iz publikacija u kojima su premijerno ili samo jednom bjavljeni. To izdanje opremljeno je veoma iscrpnim komantarima i napomenama sa podacima o genezi dela, o književnim i biografskim okolnostima, objašnjene su veze među pojedinim segmentima Andrićevog dela, upoređivane su varijante tekstova i drugo.
U prvom posthumnom izdanju Andrićevih dela zadržana je formacija prvih devet tomova iz prvog izdanja Sabranih dela, sa prethodno utvrđenim rasporedom pripovedaka, na čemu su insistirali priređivači knjiga priča u prvim Sabranim delima (Džadžić i Pervić), a deseti tom je rasformiran, pa su pripovetke iz te knjige, kao zaseban tom sa drugim pričama kojih nije bilo u prvom izdanju, objavljene zajedno sa zbirkom Kuća na osami. Eseji i ogledi iz toga toma pridodati su novoustanovljenim knjigama eseja.
Indikativan je, vidimo, deseti, poslednji, tom Sabranih dela iz 1963. godine, koji je ponovljen u prvom poshumnom izdanju iz 1976. godine. Heterogenost toga toma (pripovetke, eseji, putopisi, zapisi) upućuje na pomisao da bi, ukoliko bi se koncepcija kritičkog izdanja temeljila na poslednjim Sabranim delima prihvaćenim od strane pisca, nastao ozbiljan problem u organizaciji one građe koja nije ušla u to izdanje. Dakle, ako bi se zadržao oblik desetog toma, postavlja se pitanje kako bi bili organizovani naredni tomovi odnosno kako bi se rasporedile preostale priče, eseji, putopisi... Postavlja se, takođe, i pitanje kako bi koncepcija narednih tomova izgledala ako bi se samo taj, deseti, tom razgradio, a da se zadrži pet ranije ustanovljenih knjiga priča. Stoga se čini da je najprihvatljiviji potpuno nov, gore već spominjani, hronološki princip. Tako će se postići i glavni cilj svakog kritičkog izdanja – mogućnost da se prate geneza i mene u okviru piščevog misaonog sveta, mogući uticaji, promene ili kontinuitet u okvirima piščeve poetike, razvoj i izmena stila, jezika, nastanak i razvijanje ideja, tema, motiva...
Sabrana dela u 20 tomova, proširena neobjavljenim tekstovima i priređena na novoj osnovi, urađena su u Zadužbini Ive Andrića (priređivači R. Vučković, Ž. Đukić- Perišić, B. Đorđević-Mironja) i objavljena su 2011. godine.
To izdanje razlikuje se od svih prethodnih najpre po organizaciji celokupnog Andrićevog opusa. Priređivači su se odlučili da građu rasporede hronološki i to unutar žanrova, pa se, s obzirom da je Ivo Andrić u književnost ušao pesmom 1911. godine, kao prvi tom javlja knjiga Pesme Ex Ponto Nemiri. Pripovetke su raspoređene u šest tomova u koje su, s jedne strane, po hronološkom redu uvrštene celovite Andrićeve zbirke, a pripovetke koje su ostale izvan zbirke, takođe hronološki postavljene, smeštene su u dva zasebna toma. Što se romana tiče, kao prva je postavljena Andrićeva nedovršena proza Na sunčanoj strani (1924-1962), a potom ostali romani, u hronološkom sledu. Hronološki princip pratio je i organizaciju drugih književnih formi (eseji, putopisi, dnevnici, prikazi).
Koncept Sabranih dela iz 2011. godine, po našem mišljenju, trebalo bi, sa određenim izmenama, da predstavlja osnovu za organizovanje budućeg kritičkog izdanja Andrićevih celokupnih dela koje se ovde predlaže.
III
Na osnovu temeljnog uvida u Andrićevo delo i život, rukopisnu zaostavštinu, na osnovu dugogodišnjeg iskustva u raščitavanju i kritičkom priređivanju Andrićevih rukopisa, smatramo da je pred priređivačima veoma ozbiljan zadatak. S jedne strane, međutim, taj će posao biti olakšan, jer je građa sistematizovana, na jednom mestu sakupljene su varijante, rukopisne verzije, daktilotekstovi sa ispravkama, brujoni, koncepti vezani za svako pojedinačno delo, a sa druge strane na priređivačima je i velika odgovornost u smislu poznavanja celine Andrićevog opusa i njegovog života.
U preko pedeset beležnica (sveske, notesi, blokovi, rokovnici), kao i u tzv. snopovima ispisa (odvojeni listovi) pisac je od 1915. godine pa sve do kraja života, 1975. godine, unosio zapise koji su se često odnosili na pojedina njegova dela, beležio izdvojene fragmente koji su potom, u istom ili prerađenom obliku, ulazili u finalne verzije njegovih dela, upisivao citate iz dela koje je čitao itd.
Specifičnost Andrićeve rukopisne zaostavštine, činjenica da je ona sačuvana kao celina i to u meri da može pružiti bogat izvor za proveru, upoređivanje i kritičku obradu teksta, uticaće, svakako, na bolje razumevanje procesa stvaranja i otkrivanje tajni spisateljske radionice. Posebnost Andrićevog književnog postupka ogleda se i u svojevrsnom premrežavanju tekstualnih fragmenata, u migraciji delova iz rukopisnih beležnica u objavljena dela, ili iz jednog dela u drugo, te će napor priređivača morati da bude usmeren i na sinhronizovano ispitivanje žanrovski različitih Andrićevih tekstova.
Andrićeva lična biblioteka koja se čuva u Spomen-muzeju Ive Andrića, broji 4.502 knjige od čega su pod signaturama I i II čuvaju gotovo sva izdanja Andrićevih dela u originalu i u prevodima izišla za piščeva života (signatura III okuplja knjige o Andriću). Na osnovu našeg uvida, u mnogim izdanjima uočljive su autorove intervencije. Najčešće je reč o ispravkama štamparskih grešaka, ali ne mali broj intervencija odnosi se na dopune i izmene teksta, što će, svakako, biti od velike pomoći priređivačima u utvrđivanju osnovne verzije teksta odnosno onog oblika teksta sa najvišim stepenom autorizacije. Posebno se mora skrenuti pažnja da se u mnogim izdanjima nalaze i ispravke načinjene rukom Vere Stojić, jer je ona sa piscem gotovo redovno radila na iščitavanju i ispravljanju štampanih tekstova njegovih dela.
Naročito se mora naglasiti da u onom segmentu Andrićeve biblioteke koja predstavlja njegovu ličnu, izabranu biblioteku (signatura IV) ima mnogo knjiga u koje je pisac unosio svoje beleške i komentare. Te Andrićeve marginalije najčešće su poetičke prirode, predstavljaju komentar pripovedačkog postupka, jezika ili stila autora čije delo pisac čita. S druge strane, ima i beležaka koje svedoče o aktuelnom trenutku piščevog života, sa napomenama o savremenicima, kao i ne mali broj ispisa u vidu podsetnika za svakodnevni život, praktičnih upustvava i slično. Andrićeva zadužbina svojevremeno je omogućila da se sve marginalije popišu i raščitaju (Milana Đurđulov i Branka Andejić). To bi mogao biti poseban tom kritičkog izdanja celokupnih dela Ive Andrića.
Osim toga, gledano sa praktičnog stanovišta, za rad na kritičkom izdanju Andrićevih dela nije nevažan podatak da se u biblioteci Zadužbine Ive Andrića nalaze sva izdanja Andrićevih dela objavljenih posle njegove smrti, kao i bogata biblioteka popisanih i klasifikovanih radova o Andriću (monografije, zbornici, časopisi, hemertoteka od oko 15.000 naslova, fototeka, videoteka, fonoteka i drugo). Posebno naglašavamo da se u biblioteci Zadužbine nalaze fotokopije velikog broja dokumenata koje su tokom godina istraživanja stručni saradnici Zadužbine nabavljali iz institucija za koje je Andrić bio vezan: Ministarstvo spoljnih poslova, Savez pisaca Jugoslavije, Udruženje književnika Srbije, SKZ, te iz posebnih arhiva javnih institucija (arhivi, biblioteke, legati). Osim toga, u Zadužbini se čuvaju originali, fotokopije ili digitalni oblici mnogobrojnih privatnih arhiva (Vera Stojić, Leposava Bela Pavlović, Zdenka Marković, Vojmir Durbešić i drugi).
U sastav kritički priređenih celokupnih dela Ive Andrića trebalo bi da uđu sva umetnička dela Ive Andrića (pesme, poetska proza, pripovetke, romani, eseji, osvrti, ogledi, studije, rasprave, putopisi, zapisi, dnevnici, dramski tekstovi, recenzije, te pisma, predavanja i intervjui, publicistički spisi, istoriografski tekstovi, referati, službeni spisi (izveštaji, elaborati), diplomatski spisi (depeše, izveštaji, telegrami i slično), dokumenta društvene i javne delatnosti (govori, odgovori na ankete, izjave, pozdravne reči, prigodni napisi, predlozi, kratke beleške o aktuelnim temama, protestne izjave, mišljenja, saglasnosti, primedbe), prevodi, prepisi i ispisi, planovi i spiskovi, rukopisne beležnice i drugo.
Koliki će biti broj tomova celokupnih dela Ive Andrića zavisi i od konačnog rasporeda građe po knjigama, i od obima tomova (varijante, komentari, objašnjenja), tako da se ne može sa sigurnošću predvideti
IV
Knjiga 1.
Lirika
Pesme, Ex Ponto, Nemiri
Sadržaj:
U sumrak (Bosanska vila, 30. 09. 1911) (Objavljeno i pod naslovom „U suton“ u: Borba, 29. 10. 1961. Prvi Andrićev publikovan tekst)
Blaga i dobra mesečina (Bosanska vila, 30. 10. 1911)
Lanjska pesma (Bosanska vila, 15. 04. 1912)
Tama (Bosanska vila, 30. 04. 1912)
Potonulo (Bosanska vila, 30. 07. 1912)
Prva proljetna pesma (Vihor, 15. 03. 1914)
Noć crvenih zvijezda (Savremenik, 1914)
Strofe u noći („Prolaznost“, „Tragedija“ i „Jadni nemir“) (Hrvatska mlada lirika, 1914)
Četrdeset peta noć [Dan jedan praznih očiju i zamagljena čela] (1914) (Neobjavljeno – LFIA,133) Sabrana dela, 1976.
Šetnja (1914) (Neobjavljeno – LFIA,134) Sabrana dela, 1976.
1914 (1914) (Prvi put u: Sabrana dela, 1976. Verzija iste pesme pod naslovom „Ogledalo“ objavljena je u: Omladina, 31. 12. 1918. Videti arhivu ZIA, 6)
Jutro (1915) (Neobjavljeno – LFIA,134) Sabrana dela, 1976.
Burna noć (1915) (Jugoslovenska žena, 1. 12. 1918)
Psalm sumnje (1915) (Prvi put u: Sabrana dela, 1976. Videti u: LFIA, 134. Verzija iste pesme objavljena je pod naslovom „Ritmi bez sjaja“ u: Omladina, 1. 09. 1919)
Skinite mi aureolu (1915 – 1917) (Neobjavljeno – LFIA,394 u: Mali notes šarenih korica, Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 31/2014 i Književna reč, 1988)
(Donijeli su me krvava i blijeda) (1915 – 1917) (Neobjavljeno – LFIA,394 u: Mali notes šarenih korica, Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 31/2014 i Književna reč, 1988)
(Kao što biva u jesen) (1915 – 1917) (Neobjavljeno – LFIA, 394 u: Mali notes šarenih korica, Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 31/2014 i Književna reč, 1988)
Uteha snova (1916) (Gajret, 1925. Videti arhivu ZIA, 10)
Noć (Hrvatska njiva, 9. 02. 1918)
Povratak (1916) (Književni jug, 1. 04. 1918)
San (Književni jug, 1. 06. 1918)
Iz knjige Crveni listovi (Hrvatska njiva, 20. 10. 1918)
San Marino (1918) (Jugoslovenska žena, 1. 11. 1918)
Pjesma vretena (Hrvatska njiva, 2. 11. 1918)
1915 (Književni jug, 15. 12. 1918)
Putnička pjesma (1918) (Neobjavljeno – LFIA,137 i arhiva ZIA, 13) Sabrana dela, 1976.
Bijeli vijetri (1918) (Neobjavljeno – LFIA,139)
Na mjesečini (1918) (Neobjavljeno – LFIA,139)
Jesenji predjeli (1918) (Pesma je objavljena pod naslovom „Pejzaž“ u ciklusu „Ritmi bez sjaja“, Književni jug, 1. 04. 1919. Videti arhivu ZIA, 15)
Jedan novembar (LFIA,138. Objavljeno pod naslovom „Jedan listopad“, 1918, u: Veliki kalendar Književnog juga za običnu godinu 1919)
Crveni listovi (Književni jug, 1. 01. 1919)
Ritmi bez sjaja (Književni jug, 1. 04. 1919. Videti arhivu ZIA, 7, 8, 16)
Jutro (1919) (Pesma je objavljena pod naslovom „Svitanje“ u ciklusu „Ritmi bez sjaja“, Književni jug, 1. 04. 1919. Dorađena verzija koja se čuva u LFIA,135 objavljena u: Sabrana dela, 1976. Videti arhivu ZIA, 21)
Gornji grad (Dan, oktobar, 1919)
Visina (1919) (Neobjavljeno – LFIA,141 i arhiva ZIA, 19) Sabrana dela, 1976.
Zemlja (1919) (Neobjavljeno – LFIA,143 i arhiva ZIA, 17) Sabrana dela, 1976.
Sinoć (1919) (Neobjavljeno – LFIA,143 i arhiva ZIA, 18) Sabrana dela, 1976.
Skerco u crnini (1919) (Neobjavljeno – LFIA,140) Sabrana dela, 1976.
Objavljenje (1919) (Neobjavljeno – LFIA,144) Sabrana dela, 1976.
Uskrs (Dan, 20. 03. 1920)
Sudije (1914 – 1920) (Jugoslavenska obnova-njiva, avgust 1920)
Svitanje (Pesma koja je kasnije dobila naslov „Jutro“ iz ciklusa „Ritmi bez sjaja“ prvobitno je objavljena pod naslovom „Svitanje“ u: Književni jug, 1. 04. 1919. Konačna verzija naslovljena „Svitanje“ objavljena je u: Misao, 1920. Videti arhivu ZIA, 21)
Strofa (Grič, 1920)
Po jednom starom dobrom redu (Misao, 1920)
Spas (1920) (Neobjavljeno – LFIA,148 i arhiva ZIA, 24) Sabrana dela, 1976.
Glasno vode šume... (1920) (Neobjavljeno – LFIA, 149 i arhiva ZIA, 22) Sabrana dela, 1976.
Žeđ (1920) (Neobjavljeno – LFIA,395 i arhiva ZIA, 25) Sabrana dela, 1976. i Blok smeđe boje, Sveske Zadužbine Ive Andića, br. 29/2012
Noć (1920) (Neobjavljeno – LFIA,147) Sabrana dela, 1976.
Sećanje na ljubav (kao pesma) [1920] (Neobjavljeno – LFIA,150)
San Lorenco (1920) [nezavršeno] (Neobjavljeno – LFIA,146)
Njegova pesma [Ni ja nisam živio bez ljubavi] (1921) (Neobjavljeno – LFIA, 153 i arhiva ZIA, 27) Sabrana dela, 1976.
Bežanje [Mladost] (1921) (Neobjavljeno – LFIA, 152) Sabrana dela, 1976.
Na moru (Objavljeno kao drugi deo istoimene pesme u: Kritika, 1922. Videti LFIA,151 i arhiva ZIA, 28)
Pobednik (Misao, 1922)
M. C. (1922) (Neobjavljeno – nesačuvan rukopis) Sabrana dela, 1976.
(Budim se vreo...) (Misao, 1922) (Iz pesničke celine Šta sanjam i šta mi se događa, I pevanje)
(Tanak mesec nad Lungarnom...) (Misao, 1922) (Iz pesničke celine Šta sanjam i šta mi se događa, II pevanje)
(Iza predgrađa, daleko...) (Misao, 1922) (Iz pesničke celine Šta sanjam i šta mi se događa, III pevanje)
(Na tuđem moru...) (Misao, 1922) (Iz pesničke celine Šta sanjam i šta mi se događa, VII pevanje)
Kraj reke (1922) (Neobjavljeno – LFIA,157) Sabrana dela, 1976.
Misao (1922) (Objavljeno pod naslovom „Misao u šumi“, Istarska riječ, 14. 04. 1927)
(Ko će znati vremenu kraj...) (Misao, 1923) (Iz pesničke celine Šta sanjam i šta mi se događa, IV pevanje)
(Još kasno u noći...) (Misao, 1923) (Iz pesničke celine Šta sanjam i šta mi se događa, V pevanje)
(Zaboravljene radosti meseca jula...) (Misao, 1923) (Iz pesničke celine Šta sanjam i šta mi se događa, VI pevanje)
(Dani se gase...) (1920) (Misao, 1923) (Iz pesničke celine Šta sanjam i šta mi se događa, VIII pevanje. Videti LFIA,146 i arhivu ZIA, 23)
Žeđ savršenstva (1923) (Narod, 5. 01. 1924)
Slap na Drini (Putevi, jun-avgust 1924)
Vera Salutrix (1923) (Neobjavljeno – LFIA,155) Sabrana dela, 1976.
Kad se meni plakalo... (1931) (Neobjavljeno – Arhiva ZIA, 32) Sabrana dela, 1976.
(Da li su stvarnost sunce i oblaci...) (Pregled, 16. 08. 1931) (Iz pesničke celine Šta sanjam i šta mi se događa, IX pevanje)
(Neizrecivu snagu daju duhu i telu...) (Pregled, 16. 08. 1931) (Iz pesničke celine Šta sanjam i šta mi se događa, X pevanje)
Sabitova pesma (1932) (Neobjavljeno – Arhiva ZIA, 33) Sabrana dela, 1976.
Vajmar 1932. g. (Neobjavljeno – LFIA,160 i arhiva ZIA, 106) Sabrana dela, 1976.
Sunce ovog dana (Knjiga deseta Grupe sarajevskih književnika, 1933)
Djevojačka pjesma (kao narodna) (1933) (Neobjavljeno – LFIA,161. Videti arhivu ZIA, 36) Sabrana dela, 1976.
Pred portretom prekorna pogleda (1929. i 1934) (Neobjavljeno – LFIA,159 i arhiva ZIA, 37) Sabrana dela, 1976.
I mislim... (1934) (Neobjavljeno –– nesačuvan rukopis) Sabrana dela, 1976.
Lepa mlada žena govori (1937) (Neobjavljeno– nesačuvan rukopis) Sabrana dela, 1976.
Dve teme (1939) (Neobjavljeno – Arhiva ZIA, 104) Sabrana dela, 1976.
Otkrivanje (1939) (Neobjavljeno – LFIA, 164) Sabrana dela, 1976. (Videti pesmu naslovljenu „Ja“ u: Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 14/1998)
Pismo nikome (oko 1940) (Neobjavljeno – LFIA,165) Sabrana dela, 1976;
Noćni razgovor 1941. (Napredak, hrvatski kalendar 1946)
Lili Lalauna (1950) (Neobjavljeno – Arhiva ZIA, 46) Sabrana dela, 1976.
U pristaništu na zelenom ostrvu (Narodna armija, 1951. Videti arhivu ZIA, 47, 48).
Jedna noć (Književne novine, 1. 03. 1952)
Atomski samoglasnici (1954) (Neobjavljeno – LFIA, 168)
Veo (1954) (Neobjavljeno – nesačuvan rukopis) Sabrana dela, 1976.
Nekad u Alpima (NIN, 30. 12. 1956)
Putnici sa istoka (Objavljeno pod naslovom „Putnici na istoku“, NIN, 7. 01. 1951. Videti arhivu ZIA, 40)
Predgrađe naše mladosti (Odjek, 1. 05. 1965)
Koračam još kao da idem... (1968) (Neobjavljeno. Videti Andrićeve kasne beležnice u LFIA) Sabrana dela, 1976.
Sve više, sve bliže (1970) (Neobjavljeno – LFIA, 169. Videti Andrićeve kasne beležnice u LFIA) Sabrana dela, 1976.
Kraj (1970) (Neobjavljeno – Arhiva ZIA, 87) Sabrana dela, 1976.
Ni bogova ni molitava... (1973) (Neobjavljeno – LFIA,170) Sabrana dela, 1976.
***
Ex Ponto (Književni jug, 1918) (Odlomci dela objavljeni u: Književni jug od 1. 01. 1918. i 15. 01. 1918. Videti LFIA,394, „Napomene“ uz knjigu 11. Sabranih dela Ive Andrića, 1981 i Mali notes šarenih korica u kojem se nalazi veći broj fragmenata dela Ex Ponto a koji je kritički priređen i objavljen u: Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 31/2014 – kritički priredila B. Đorđević-Mironja).
***
Nemiri (Zagreb: St. Kugli, 1920) („Pogrebna pesma“ iz dela objavljena u: Radničke novine, 1918; odlomci dela objavljeni u: Književni jug, 1. 12. 1919. i Misao, 1919. Videti LFIA,394 i Blok smeđe boje, u kojem se nalazi veći broj fragmenata Nemira a koji je kritički priređen i objavljen u: Sveske Zadužbine Ive Andića, br. 29/2012 – kritički priredili M. Karaulac i B. Đorđević-Mironja).
Pripovetke
Knjige 2-6 (pretpostavka)
Opšti osvrt na koncepciju
Prvu priču Ivo Andrić objavio je 1914. godine, a 1976. godine, godinu dana posle njegove smrti, objavljena je zbirka Kuća na osami (koju je pisac sam priredio za štampu). Veliki broj priča publikovan je samo u časopisima, dok ima i onih koje su zatečene u rukopisnoj zaostavštini.
Ž. Đ. Perišić priredila je i u Zavodu za udžbenike objavila Andrićeve Sabrane pripovetke (2008, 2012). To izdanje objedinjuje 135 pripovedaka koje su poređane hronološki. Započevši rad dilemom da li da se priče objavljuju prema zbirkama koje je sam pisac verifikovao (1924, 1931, 1936, 1948, 1960 i, posthumno, 1976), a da se priče koje nisu ušle u zbirke objave posebno, takođe u hronološkom sledu, autorka izbora odlučila se da u tom izdanju sve pripovetke objavi prema redosledu prvog objavljivanja, bilo da je reč o pričama iz zbirki ili onima koje su objavljene u časopisima. Ta odluka imala je opravdanje u mogućnosti da se, hronološkim sagledavanjem Andrićeve pripovedačke produkcije, prati razvoj njegove duhovnosti i umetnosti, da se jasno iscrta geneza i razvijanje pojedinih tema i motiva, da se uoče tačke preokreta u njegovom pripovedačkom postupku. Tako se može videti i da su određene ideje opsedale pisca čitavog života, da ih je on razrađivao i varirao u različitim proznim celinama. Jednako tako, uvidom u hronološki postavljenu pripovedačku produkciju, više nego jasno može se videti kako se razvija piščev odnos prema istoriji, tradiciji i predanju, prema aktuelnoj društvenoj stvarnosti ili prema tajnama čovekove duše.
Međutim, u okvirima kritičkog izdanja, smatramo da bi bilo bolje da se priče objavljuju u onoj formi u kojoj su prvi put objavljene u zbirkama. Već i sama činjenica da je pisac odabrao jedne, a ne druge priče za zbirke, da je svesno neke priče izostavljao iz zbirke iako su one već objavljene u časopisima, ukazuje na njegov stav prema suštini pripovedačke umetnosti, kao i na njegov odnos prema celini i jedinstvu zbirke i predstavlja prilog razumevanju njegove poetike.
Napominjemo da su se ovako koncipirane knjige pripovedaka (sa izvesnim odstupanjima od koncepta koji se ovde predlaže) već objavljene u Sabranim delima Ive Andrića iz 2011. godine.
Knjiga 2.
Pripovetke, knj. 1
Sadrži:
- „Put Alije Đerzeleza“, 1920.
- Pripovetke, SKZ, 1924,
- kao i one pripovetke koje su objavljene u periodici do pojave ove zbirke, dakle do 1924), pa bi knjiga trebalo izgleda ovako:
Put Alije Đerzeleza (S. B. Cvijanović, 1920),
Priče iz knjige Pripovetke, Srpska književna zadruga, 1924:
U musafirhani (Srpski književni glasnik, 1923)
U zindanu (Pripovetke, 1924)
Ćorkan i Švabica (Srpski književni glasnik, 1921)
Za logorovanja (Srpski književni glasnik, 1922)
Mustafa Madžar (Srpski književni glasnik, 1923)
Dan u Rimu (Srpski književni glasnik, 1920)
Rzavski bregovi (Pripovetke, 1924)
Ljubav u kasabi (Jugoslovenska knjiga, 1923)
Noć u Alhambri (Pripovetke, 1924)
****
Priče koje su ostale izvan zbirke:
Popodne (Hrvatski pokret, 1914)
Knez sa tužnim očima (Jugoslovenska žena, 1920)
Žena od slonove kosti (Narod, 1922)
Na drugi dan Božića (Misao, 1924)
Iskušenje u ćeliji br. 38, 1924.
Knjiga 3.
Pripovetke, knj. 2
Sadrži:
- Priče iz zbirke Pripovetke, SKZ, 1931. i
- priče objavljene u periodici između 1924. i 1931, odnosno između dveju zbirki:
Priče iz knjige Pripovetke, Srpska književna zadruga, 1931:
Mara milosnica (Srpski književni glasnik, 1926)
Ispovijed (Srpski književni glasnik, 1928)
Čudo u Olovu (Srpski književni glasnik, 1926)
Kod kazana (Srpski književni glasnik, 1930)
Most na Žepi (Srpski književni glasnik, 1925)
Anikina vremena (Pripovetke, 1931)
***
Priče ostale izvan zbirki:
San bega Karčića (Politika, 6-8 1. 1925)
Stvorenje (Politika, 17. 4. 1925)
Prvi dan u radosnom gradu: (pismo našeg prijatelja iz Italije) (Politika, 6-8. 1. 1926) Pakao (Misao, 1-16.7.1926)
Jedan dan u Sarajevu krajem jula 1878. g. (Književni sever, 1. 3. 1928)
Veletovci (Pregled, septembar 1928)
Na Latinskoj ćupriji (Politika, 6-9. 1. 1929)
Mrak nad Sarajevom (Politika, 6-9. 1. 1931)
Zanos i stradanje Tome Galusa, (Srpski književni glasnik, 1. 5. 1931)
Knjiga 4.
Pripovetke, knj. 3
Sadrži:
- Priče iz knjige Pripovetke, 1936, SKZ i
- priče iz časopisa koje su objavljene u periodu od 1931. i 1936, dakle, između dveju zbirki:
Priče iz knjige Pripovetke, Srpska književna zadruga, 1936:
Svadba (Pripovetke, 1936)
Smrt u Sinanovoj tekiji (Srpski književni glasnik, 1932)
Napast (Srpski književni glasnik, 1933)
Olujaci (Srpski književni glasnik, 1934)
Žeđ (Srpski književni glasnik, 1934)
Mila i Prelac (Srpski književni glasnik, 1936)
***
Pripovetke ostale izvan zbirki:
Na lađi (Misao, januar 1932)
Šetnja (Pregled, februar 1934)
Ruđanski begovi (Vreme, 6-9. 1. 1935)
Knjiga 5.
Pripovetke, knj. 4.
Sadrži:
- Priče iz zbirke Nove pripovetke, 1948. i
- priče iz časopisa izišle u periodu od 1936. do 1948.
(Napomena: ovde ulazi i pripovedna celina „San“ koju je pisac uvrstio u zbirku Nove pripovetke kao zasebnu priču, mada je to, zapravo, fragment iz romana Gospođica, koji je objavljen 1945. godine.)
Priče iz zbirke Nove pripovetke, 1948:
Priča o kmetu Simanu (Nove pripovetke, 1948)
Zmija (Nove pripovetke, 1948)
Deca (Srpski književni glasnik, 1935)
Knjiga (Naša književnost, 1946)
Susedi (Pregled, 1946)
San (Republika, 1947)
Zlostavljanje (Naša književnost, 1946)
Pismo iz 1920. godine (Pregled, 1946)
Ćilim (Zbornik Kroz borbu i stradanja, 1948)
Zeko (Nove pripovetke, 1948)
Snopići (Nove pripovetke, 1948)
Dedin dnevnik (Nove pripovetke, 1948)
****
Priče ostale izvan zbirki:
Trup (Srpski književni glasnik, 16. 11. 1937)
Poručnik Murat (XX vek, maj 1938)
Čaša (Srpski književni glasnik, 1. 1. 1940)
U vodenici (Srpski književni glasnik, februar 1941)
Taj dan (Politika, 6-8. 1. 1946)
Šala u Samsarinom hanu (Naša književnost, oktobar 1946)
S ljudima (Borba, 1. 5. 1947)
Priča o vezirovom slonu (Književnost, jul-avgust 1947)
Tri dečaka (Pregled, jul 1947)
Razgovor, (Politika, 1. 1. 1948)
Elektrobih (Brazda, 15. 1. 1948)
O starim i mladim Pamukovićima (Književnost, mart 1948)
Sjeme iz Kalifornije (Odjeljenje za agitaciju i štampu Zemaljskog odbora Narodnog fronta za Bosnu i Hercegovinu, 1948)
Predaja: povodom stopedesetgodišnjice smrti Rige od Fere (Književne novine, 20. 7. 1948).
Knjiga 6.
Pripovetke, knj. 5.
Sadrži:
- Pripovetke iz zbirke Lica, 1960. i
- priče iz periodike od 1948. do zbirke Lica iz 1960.
Priče iz zbirke Lica:
Lica (Oslobođenje, 1953)
Priča o soli (Borba, 1955)
Razgovor (Politika, 1948)
Bajron u Sintri (Politika, 1935)
Lov na tetreba (Politika, 1959)
Kosa (Zadruga, 1950)
Zimi (Politika, 1955)
San i java pod grabićem (Jugoslavija-SSSR, 1946)
U zavadi sa svetom (Politika, 1958)
Izlet (Borba, 1953)
Svečanost (Lica, 1960)
Štrajk u tkaonici ćilima (Žena danas, 1950)
Na sunčanoj strani (Borba, 1952)
Sunce (Lica, 1960)
Na državnom imanju (Letopis Matice srpske, 1959)
Reči (Politika, 1954)
Razaranja (Lica, 1960)
Đorđe Đođević (Lica, 1960)
Na stadionu (Oslobođenje, 1956)
Igra (VUS, 1956)
Letovanje na jugu (Politika, 1959)
***
Priče izvan zbirki:
Slučaj Stevana Karajana (Republika, april 1949)
Crven cvet (Književnost, oktobar 1949)
Prvi susreti (Radnica, april 1950)
Porodična slika (Brazda, jul-avgust 1950)
Bife „Titanik“ (Književnost, oktobar 1950)
Znakovi (Letopis Matice srpske, maj 1951)
Autobiografija (Brazda, jul-avgust 1951)
Zatvorena vrata (Borba, 29-30. 11. 1951)
Na obali (Republika, 25. 5. 1952)
Buna (NIN, 14. 9. 1952)
Pre nesreće: (odlomak iz pripovetke) (Radio Zagreb,1952
Aska i vuk (Politika, 1-2. 1. 1953)
Nemirna godina (Nova misao, februar 1953)
Prozor (Letopis Matice srpske, april 1953)
Proba (Odabrane pripovetke, SKZ, 1954)
Žena na kamenu (Republika, novembar-decembar 1954)
Ekskurzija (Savremenik, septembar 1955)
Inženjerova priča o panorami svijeta (Panorama), (Literatura, septembar-oktobar 1957)
Osatičani (Panorama, 1958)
U ćeliji br. 115, (Život, 3. 3. 1960)
Kula (Borba, 29.11-1.12. 1960)
Nedeljno jutro (Praznično jutro) (Oslobođenje, 29.11-1.12. 1960)
Knjiga 7.
Pripovetke, knj. 6.
Sadrži:
- pripovetke iz zbirke Kuća na osami, posthumno, 1976.
- priče koje su objavljene u periodici u vremenu od prethodne zbirke Lica (1960) do kraja života i
- koncepti nezavršenih priča koje su se našle u rukopisu.
Priče iz zbirke Kuća na osami:
Uvod
Bonvalpaša
Alipaša
Baron
Geometar i Julka
Cirkus
Jakov, drug iz detinjstva
Priča
Robinja
Životi
Ljubavi
Zuja
***
Pripovetke izvan zbirki:
Predvečernji čas (Politika, 30. 4. – 2. 5. 1961)
Jelena, žena koje nema (Žena na kamenu: pripovetke, Nolit, 1962)
Dva zapisa bosanskog pisara Dražeslava (Republika, februar-mart 1963)
Kod lekara (Skerlićeva spomenica, SKZ, 1964)
Susret (Politika, 1-3. 1. 1965)
Razgovor pred veče (Stvaranje, 1966)
Veliki raspust (Borba, 28-30. 11. 1966)
Sarači (Politika, 31.12.1966-2.1.1967)
Dubrovačka vejavica (Politika, 1968; Male novine, 30. 12. 1968)
Legenda (Legenda o pobuni), (Zora, 1969)
Pekušići: odlomak (Bagdala, jun-jul 1971)
Ranjenik u selu (Politika, 31.12-2.1. 1971)
Slepac (Letopis Matice srpske, decembar 1975) Posthumno.
***
Neobjavljene priče:
Nemir (LFIA,288);
Brakovi (LFIA,289);
Čavkušić (LFIA,290);
Priča o svinji (LFIA,291).
Romani
Knjige 8-13
Knjiga 8
Na sunčanoj strani (pisan od 1924)
Nedovršena romaneskna proza koju je za štampu, na osnovu publikovane građe (pet pripovedaka) i dva neobjavljena poglavlja (u po dve varijante) iz Andrićeve rukopisne zaostavštine, priredila i objavila Ž. Đ. Perišić (Matica srpska, 1994; Nova knjiga, 2011). Sklapanje celine urađeno je na osnovu razvoja „personalne hronologije“ glavnog junaka, kao i na osnovu drugih elemenata koji su ukazivali na razvijanje sižea, kao što su jedinstvo vremena, mesta i radnje, kao i na osnovu piščevih marginalija, uputstava i beležaka. Uprkos činjenici da je reč o delu čija kompozicija nije verifikovana autorovom rukom, nego je ono sklopljeno na osnovu priređivačke ideje o mogućoj, pretpostavljenoj romanesknoj celini, smatramo da je važno objaviti tu prozu kao celinu. Pre svega sa evolutivnog stanovišta gledano, taj nedovršeni roman predstavlja svojevrstan most na prelazu Andrićeve lirske faze u epsku. Kao u laboratoriji, na primeru proze Na sunčanoj strani vidimo kako pisac polako napušta prostore lirske evokacije života: premeštajući svog lirskog subjekta u jednu epsku proceduru/postupak on se opredeljuje za onaj poetički koncept u okviru kojeg će potom ostvariti svoja najznačajnija dela, epski intonirane romane-hronike. Roman Na sunčanoj strani smatramo tačkom preokreta u Andrićevoj proznoj umetnosti.
Pet pripovedaka koje su objavljene kao zasebne celine, a koje su ušle u rekonstruisani „roman“ Na sunčanoj strani, pojaviće se i u zbirkama priča, i kao delovi te romeneskne proze.
* * *
Travnička hronika pisana je tokom Drugog svetskog rata, završena je 1942. godine i objavljena je u avgustu 1945, dok je Na Drini ćuprija završena 1943, a objavljena marta 1945. Videti koji bi od ovih romana išao prvi, s obzirom na to da je Travnička hronika prva napisana (1942), a objavljena u avgustu 1945, a Na Drini ćuprija je završena 1943, a objavljena prva.
Knjiga 9.
Na Drini ćuprija
Knjiga 10.
Travnička hronika
Knjiga 11.
Gospođica
Knjiga 12.
Prokleta avlija
Knjiga 13.
Omerpaša Latas
(priredio Radovan Vučković)
Priređivač je, uz publikovane odlomke u novinama i časopisima, uneo onaj deo rukopisa koji je Vera Stojić prekucala za piščevog života i uz njegovu saradnju. Andrić, međutim, nije naznačio red po kojem bi dovršena i nedovršena poglavlja romana objedinjavao u celinu. Stoga je priređivač, uvažavajući logiku hronološkog kontinuiteta, i kada je reč o istorijskom sloju i kada je reč o razvoju likova, načinio raspored poglavlja. Roman je prvi put objavljen u okviru Sabranih dela 1976. godine.
Naznačiti postojanje za Andrićeva života neobjavljenog koncepta proznog teksta u okviru građe za roman („Bračni par dr. Blau“, priredila B. Đorđević, Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 26/2009) (LFIA, 541).
Knjiga 14.
Doktorska disertacija
Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine
Rukopis disertacije čuva se u Biblioteci „Karl Franc" Univerziteta u Gracu. U piščevoj zaostavštini, međutim, pored tog rukopisa na nemačkom, otkucanog na mašini, pronađen je i rukopis na srpskom jeziku. Ta dva rukopisa se mestimično razlikuju, jer su, pri prevođenju sa jednog na drugi jezik, vršene uzgredne ispravke. Tekst rukopisa disertacije na srpskom jeziku na više mesta teško je čitljiv i moguće ga je bilo dešifrovati tek pomoću teksta na nemačkom. Priređivači Andrićevih Sabranih dela bili su uvrstili u njihov sastav 1976. godine i doktorsku disertaciju. Disertaciju je za štampu bila pripremila Vera Stojić. Kao osnov za to neostvareno izdanje Andrićeve disertacije poslužio je tekst na srpskom jeziku, s tim što su upotrebljeni ortografski znaci kako bi se označila odstupanja jednog rukopisa u odnosu na drugi. Andrić je disertaciju pisao u vreme kad je bio prešao sa ijekavskog na ekavski izgovor, pa je u tekstu disertacije upotrebljavao oba narečja, a priređivači su se bili opredelili za ekavski kao preovlađujući.
Disertacija, međutim, nije tada štampana. Intervencije sa strane sprečile su da se to učini. Iz dnevničkih zabeležaka Rodoljuba Čolakovića vidi se da je on odigrao presudnu ulogu da, pod pritiskom iz Sarajeva, ne dođe do objavljivanja Andrićeve doktorske disertacije u Sabranim delima.
Andrićeva doktorska teza objavljena je tek šest godina kasnije, u prvom broju Svezaka Zadužbine Ive Andrića, 1982. godine. Za to izdanje ju je preveo, pripremio i priredio Zoran Konstantinović. U Sveskama Zadužbine Ive Andrića disertacija Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine objavljena je uporedo na nemačkom i srpskom jeziku. Smatramo da tako treba učiniti i u kritičkom izdanju.
U tekstu „Istorijski okviri Andrićevog romana Omer-paša Latas“ (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 12/1996 i Ivo Andrić: istorija i ličnost, 2002) R. Vučković je ispitao izvore koje je pisac koristio u pripremanju romana o poturčenjaku Mići Latasu iz Janje Gore.
Knjiga 15. (pretpostavljenih 5-6 tomova)
Ogledi, književno-kritički radovi (prikazi, kritike, recenzije), publicistički spisi,
putopisi, memoarska proza (sećanja):
1914.
Branko Mašić: Ratne slike i utisci (Savremenik, februar 1914)
Viktor Car Emin: Iza plime (Hrvatski pokret, 24. 2. 1914)
Hrvatska izložba (Hrvatski pokret, 10. 3. 1914)
Krvavi cvetovi V. Ilića Mlađeg (Književne novosti, 14. 3. 1914)
Stari pjesnici (Hrvatski pokret, 9. 4. 1914)
Na Vavelu i Skalki (Hrvatski pokret, 19. 4. 1914)
A. G. Matoš (Vihor, 1. 5. 1914)
1. i 3. maja (Hrvatski pokret, 17. 5. 1914)
Andro Kovačević: Poslednji Nenadić (Vihor, 15. 6. 1914)
Tri izložbe (Hrvatski pokret, 11. 7. 1914)
Hajne u pismima (Hrvatska riječ, 14. 7. 1914)
Šetnje (Hrvatski pokret, 1914)*
1918.
Tomo Kumičić: Erna Kristen (Književni jug, 1. 1. 1918)
U. Donadini: Kamena s ramena (Književni jug, 15. 1. 1918)
Dragutin Domjanić: Kipci i popevke (Književni jug, 16. 2. 1918)
Ljubavna lirika Petra Preradovića (Književni jug, 16. 3. 1918)
Ante Petravić: Treće studije i portreti (Književni jug, 1. 5. 1918)
Ežen-Emabijel Lemersje: Pisma jednog vojnika (Književni jug, 16. 6. 1918)
Josip Kosor: Mime (Književni jug, 16. 7. 1918)
Anri Bordo: Otvori oči! (Književni jug, 1. 8. 1918)
Naša književnost i rat (Književni jug, 16. 9. 1918)
Akcija za pomoć našim književnicima (Res) (Književni jug, 16. 9. 1918)
Svetozar Ćorović: Kao vihor (Hrvatska njiva, 28. 9. 1918)
Nezvani neka šute (Novosti, 8. 11. 1918)
1919.
Sima Pandurović: Okovani slogovi (Književni jug, 1. 2. 1919)
Maksim Gorki: Jedna godina revolucije (Književni jug, 1. 2. 1919)
Prosveta: Almanah za godinu 1918. (Književni jug, 1. 3. 1919)
August Strindberg: Ispovesti jednog ludaka (Književni jug, 1. 4. 1919)
Carski soneti i Kosovski božuri (Književni jug, 15. 5. 1919)
Herman Vendel: Hajnrih Hajne (Književni jug, 16. 6. 1919)
Volt Vitmen (Književni jug, 1. 8. 1919)
Pero Slijepčević: Pomen Vladimiru Gaćinoviću (Književni jug, 1. 12. 1919)
1921.
Najnoviji roman F. T. Marinetija (Jugoslavenska njiva, 3. 9. 1921)
Pismo iz Rima (Jugoslavenska njiva, 5. 11. 1921)
Pismo iz Rima: „Pozorište iznenađenja“ (Nova Evropa, 11. 11. 1921)
1922.
Rastko Petrović: Burleska gospodina Peruna boga groma (Srpski književni glasnik, 16. 1. 1922)
Jedna ratna knjiga Gabrijela Danuncija (Misao, 16. 11. 1922)
1923.
San o gradu: povodom Iva Vojnovića „Maškarate ispod kuplja“ (Jugoslavenska njiva, februar 1923)
Fašistička revolucija (Jugoslavenska njiva, april 1923)
Kroz Austriju: (zabeleške s puta) Res (Jugoslavenska njiva, jun 1923)
Benito Musolini (Jugoslavenska njiva, decembar 1923)
1924.
O Skerliću (Srpski književni glasnik, 16. 6. 1924)
Slučaj Mateoti (Jugoslavenska njiva, 16. 8. 1924)
1925.
Kriza fašizma - kriza Italije (Jugoslavenska njiva, 1. 2. 1925)
Događaji u Bugarskoj (Jugoslavenska njiva, 16. 5. 1925)
Stanje u Italiji (Jugoslavenska njiva, 16. 7. 1925)
Vladimir Ćorović: Bosna i Hercegovina (Letopis Matice srpske, jul-avgust 1925)
Njegoš u Italiji (Politika, 20. 9. 1925)
Prvi dan u splitskoj tamnici (Novo doba, 25. 12. 1925*. i u: Vardar, kalendar za prostu godinu 1925, Kolo srpskih sestara, 1925) U BAI, kao 1755 bibl. jed, nalazi se i 1918. god)
Pedesetogodišnjica Tomasa Mana (Jugoslavenska njiva, 1925)
1926.
U ulici Danila Ilića (Jugoslavenska njiva, 16. 2. 1926)
Đovani Amendola (Letopis Matice srpske, jul-avgust 1926)
Legenda o sv. Francisku iz Asizija (Srpski književni glasnik, 16. 10. 1926)
1927.
Legenda o Lauri i Petrarki (Srpski književni glasnik, 1. 11. 1927)
1929.
Goja (Srpski književni glasnik, 1. 1. 1929)
Jedno sećanje na Iva Vojnovića (Dubrovnik, septembar 1929)
1930.
Učitelj Ljubomir (Pregled, januar 1930)
Simon Bolivar Oslobodilac (Politika, 21. 12. 1930 i u: Srpski književni glasnik, deo 1-2, 1. i 16. 9. 1930)
1931.
Portugal, zelena zemlja : odlomak iz putopisa (Novosti, 18. 10. 1931)
1932.
Leteći nad morem (Politika, 6-9. 1. 1932)
Portugal, zelena zemlja: (odlomak putopisa) (Prosvjeta, 1932)
1933.
Mostovi (Politika, 6-9. 1. 1933)
Vladimir Ćorović: Mostar i njegova Srpska pravoslavna opština, R. R. (Srpski književni glasnik, 16. 11. 1933)
1934.
Španska stvarnost i prvi koraci u njoj (Politika, 6-9. 1. 1934)
1935.
Razgovor sa Gojom (Srpski književni glasnik, 1. 1. 1935)
Raja u starom Sarajevu (Javnost, 2. 2. 1935)
Njegoš kao tragični junak kosovske misli (Srpski književni glasnik, 1. 7. 1935)
1936.
Miss Adelina Irby (The Anglo-Yugoslav Review, jul-oktobar 1936)
1937.
Likovi (Umetnički pregled, novembar 1937)
1939.
Nikola Lopičić: Seljaci (Glasnik Srpske književne zadruge, 1939)
1940.
Staze (Srpski književni glasnik, 1. 10. 1940)
Vino (Srpski književni glasnik, 1. 10. 1940)
1945.
Dragojlo Dudić: Dnevnik 1941 (Oslobođenje, 19. 8. 1945)
O partizanskim dnevnicima (Oslobođenje, 9. 9. 1945)
[Bio sam u Bugarskoj…] (Za bratstvo Jugoslavije i Bugarske, 1945)
1946.
O Vuku kao piscu (Naša književnost, februar1946)
Na Nevskom prospektu : fragment (Jugoslavija-SSSR, maj 1946)
Stvaralačka iskra (Jugoslavija - SSSR, jun 1946)
Stvaralačka ruka (Naša književnost, jun-jul 1946)
Moj prvi susret sa delom Maksima Gorkog (Pregled, jul 1946)
O Statutu Sveza književnika Jugoslavije (Naša književnost, decembar 1946)
1947.
Trasom omladinske pruge Šamac-Sarajevo (Oslobođenje, 18. 3. 1947)
Vuk, reformator (Književnost, septembar-oktobar 1947)
Vuk i inostranstvo (Borba, 10. 9.1947)
Vukov primer (Politika, 14. 9. 1947)
Njegoševa čovečnost (Politika, 8. 6. 1947)
Večna prisutnost Njegoševa (Borba, 8. 6. 1947)
Beleške za pisca (Mladost, jul-avgust 1947)
Danas --- O izgradnji pruge Šamac-Sarajevo (Politika, 16. 11. 1947)
Utisci iz Staljingrada (Jugoslavija-SSSR, 1947)
U spomem Žan-Rišar Bloka (Odjek, 1947)
1948.
Delo narodnog književnika Otona Župančića (Politika, 25. 1. 1948)
Sa puta po Azerbajdžanu: (odlomak) (Književne novine, 17. 2. 1948)
Četrdeset godina od smrti Sime Matavulja (Književne novine, 23. 3. 1948)
Preobražaj jednog grada (Književne novine, 20. 4.1948)
„Ovakvi pobednici žive večno“: govor na komemoraciji književnicima palim u NOB-u, Beograd, april, 1948. (Književne novine, 4. 5. 1948)
Narodni zajam i književnici (Književne novine, 15. 6. 1947)
Predaja: povodom 150-ogodišnjice smrti rige od Fere (Književne novine, 20. 7. 1948)
U Šopenovoj rodnoj kući (Književne novine, 14. 9. 1948)
1949.
Zabeleženo u Brezi: susret književnika s rudarima Breze (Književne novine, 1. 2. 1949)
Nešto o stilu i jeziku (Stvaranje, septembar-oktobar1949)
Govor Ive Andrića (Polet, novembar-decembar, 1949)
Ono što je ovako iznenadilo pisca mora obogatiti njegovo delo (Čuvari neba, 1949)
Oton Župančič: In memoriam (Glasnik, 1949)
1950.
O II kongresu književnika Jugoslavije (Vojno-politički glasnik, januar 1950)
Za pravilno shvatanje odnosa među narodima (Književne novine, 14. 3. 1950)
Tri slike iz života Vuka Karadžića (Književne novine, 30. 5. 1950)
Manifestacija socijalističke solidarnosti (Književne novine, 22. 8. 1950)
O potrebi popularisanja nauke i naučnih radova (Književne novine, 17. 10. 1950)
Književnost mladih – nagovesti naše sutrašnje književnosti (Mladost, nov-dec, 1950)
1951.
Svetlost Njegoševog dela (Književne novine, 4. 9. 1951)
Ljuba Nenadović o Njegošu u Italiji (Stvaranje, 1951)
Nešto o Njegošu kao piscu (Politika, 5. 9. 1951)
Njegošev odnos prema kulturi (Književne novine, 10. 11. 1951)
O prevodiocima i tumačima (Književne novine, 1951)
O nekim problemima u vezi sa knjigom i književnošću (Književne novine, 23. 12. 1951)
1952.
Knjiga neobjavljenih tekstova Viktora Iga (Književne novine, 29. 3. 1952)
O majstoru pripovedaču (Književne novine, 14. 9. 1952)
Sećanje na Kalmija Baruha (Život, decembar 1952)
O Gavri Vučkoviću i povodom njega (Zbornik radova Srpske akademije nauka i umetnosti, 1952)
1953.
O petparačkoj literaturi (7 dana, 1953)
Jedan pogled na Sarajevo (Jugoslavija, 1953)
Kako sam ulazio u svet knjiga i književnosti (Polet, 1953)
1954.
Na jevrejskom groblju u Sarajevu (NIN, 1. 1. 1954)
Biblioteka (Književne novine, 14. 1. 1954)
Književne nagrade u Francuskoj (Književne novine, 28. 1. 1954)
Na kamenu, u Počitelju (Književne novine, 28. 1. 1954)
Beleška o rečima (Omladina, 1. 5. 1954)
Pevanija: knjiga detinjstva, knjiga života (Književne novine, 10. 6. 1954)
Spomenik Bori Stankoviću (Književne novine, 16. 9. 1954)
Prvi školski čas (snimljeno na Radiju 1954) (SDIA, 1981)
1955.
Letnji dan: kratko sećanje na mladost Isaka Samokovlije (Savremenik, februar 1955)
Isak Samokovlija (Život, mart 1955)
Doprinos štampe i radija našoj književnosti (Nedelja štampe, 1955)
Divna je to bila omladina, velika u ljubavi prema narodu – još veća u borbi protiv neprijatelja, Riječ mladih, 7. 6. 1955.
Dragocen prilog kulturi nove Jugoslavije (Borba, 28. 6. 1955)
Zašto se ne poznajemo: zabeleženo u Ohridu (NIN, 25. 9.1955)
Kraj svetlog Ohridskog jezera (Borba, 29. 11 – 1. 12.1955)
1957.
Susret u Kini (Borba, 1-3. 5.1957)
Spomenik pesniku životne radosti i mladelačke tuge (Politika, 19. 6. 1957)
Umetnik i njegovo delo (Književne novine, 18. 10. 1957)
Biblioteka naša nasušna (Politika, 27. 10. 1957)
1958.
Žudnje dječačkih godina (Oslobođenje, 12. 10. 1958)
Na vest da je Brusa pogorela (NIN, 29. 11. 1958)
Zuko Džumhur: Nekrolog jednoj čaršiji (Oslobođenje, 1958)
Ljubiša Jovanović: trideset godina stvaralačkog rada (Pozorišni život, dec.1958)
1959.
Roman Petrović (Izraz, maj 1959)
Neuspeh na pozornici (Ilustrovana politika, 13. 10. 1959)
1960.
Sreten Stojanović (Posebna izdanja Srpske akademije nauka i umetnosti, 1960)
Kada je reč o arhivima (Arhivski pregled, 1960)
1961.
Zemlja, ljudi i jezik kod Petra Kočića (Matica srpska, Srpska književna zadruga, 1961)
Pomen Kalmiju Baruhu (Glas Srpske akademije nauka i umetnosti, 1961)
O priči i pričanju (Politika, 1961)
1963.
Nešto o prevođenju (Politika ekspres, 1963)
Sa magijom se ponekad graniči i na prave podvige liči rad dobrog prevodioca
(Borba, 1963)
Trenutak u Toploj (Komunist, 1963)
Nad Njegoševom prepiskom (Posebna izdanja Srpske akademije nauka i umetnosti, 1963)
1964.
Optimizam Vuka Karadžića (Književnost i jezik, 1964)
Pjer - veliki umetnik (tekst za katalog izložbe Pedeset godina umetničkog rada Pjera Križanića : [izložba karikatura, Umetnička galerija ULUS, Beograd, 22-31.01. 1954
Govor na Jagelonskom univerzitetu (Odlomak objavljen u: Odjek, 1964) Sabrana dela, 1981) (LFIA,503)
1965.
Sever (NIN, 1965)
Zemlja na Severu (Borba, 1965)
Dolinom Radike, i dalje (Politika, 1965-1966)
1966.
Književnik pored radio-prijemnika (Jugoslovenski spiker, 1966)
Ivo Andrić prevodiocima (Zbornik radova o prevođenju, 1966)
1981.
Adam Mickjevič (Sabrana dela, 1981) (LFIA,477)
O letovanju u Sloveniji (Sabrana dela, 1981)
Novembarska sećanja, S.D. (Za Radio Sarajevo)
***
Govori
- prigodni govori na svečanim akademijama (u: Riječ mladih, 1955, LFIA, 478; LFIA, 497, 507, 517), na različitim skupovima (LFIA, 323, 471, 518, 519, 521, 523, 525, 534, 535);
- pozdravne reči na proslavama (LFIA, 454, 513, 514), otvaranjima izložbi, sajmovima knjiga;
- predavanja (LFIA, 452, 453);
- referati (objavljeni i neobjavljeni – LFIA, 480-482, 496);
- prikazi i recenzije (LFIA, 448, 461, 538, 2710);
- odgovori na ankete (LFIA, 457, 465), odgovori na pitanja (LFIA,459, 488, 499);
- izveštaji (LFIA, 458);
- izjave povodom raznih društvenih dešavanja, pojava (LFIA,486, 512, 529); značajnijih događaja, manifestacija (LFIA, 451, 490, 531), nagrada, jubileja ili smrti različitih javnih ličnosti (Tito - „Dobro došao“, LFIA,462; LFIA, 467, 489; Moša Pijade, LFIA, 493; Martin Luter King, LFIA, 511; Mihail Šolohov, LFIA, 506);
- osvrti (Književne novine, 1954, LFIA,468);
- kratki napisi (LFIA, 491, 500, 501, 537, 539, 540), predgovori za kataloge (LFIA, 473);
- kratke beleške, saglasnosti (LFIA, 516);
- predlozi za nagrade i priznanja (Nobelova nagrada Titu, LFIA,520);
- protestne izjave (Stepinac, LFIA, 536);
- govori, izjave o piscima i umetnicima povodom smrti ili jubileja, objavljeni i neobjavljeni: Oton Župančič (Glasnik SANU, 1949), France Prešern (LFIA,450), Milan Rakić (LFIA, 400), Ilja Erenburg (LFIA, 400, 509), Lazar Ličenoski (LFIA, 510);
- Eventualno uneti i one kraće radove koji su katalogizovani kao članci, govori, izjave, a intonirani su ili tematski određeni kao sećanja.
Knjiga 16.
Dnevnici
Među sirenama [Berlin, 1940] (priredila Ž. Đ. Perišić) (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 28/2011)
Dnevnici iz Beograda (kraći iz 1941. i duži iz 1944), LFIA, 345
Dnevnik, Sokobanja, 1942 (priredio P. Palavestra) (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 14/1998)
Dnevnik sa puta po Kini, 1956 (priredila B.Đorđević) (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 24/2007)
Knjiga 17.
Znakovi pored puta
Znakove pored puta, prema sopstvenom kazivanju, Andrić je započeo sa osamnaest godina, dakle oko 1910. Prvi fragment iz te zamišljene celine pisac je objavio u Glasniku Saveza trezvene mladeži 1925, dok je poslednje publikovao u Politici 1974. godine. U periodu od 1925. do 1974, pisac je objavio manji broj odlomaka dela u dnevnim novinama i časopisima (u Istarskoj riječi, 1927; Politici, 1933, 1960, 1967, 1970, 1972; Letopisu Matice srpske, 1936; Književnim novinama, 1951; Oslobođenju, 1952; NIN-u 1955. i 1961; časopisu planiraskog društva „Avala“, 1959; Borbi, 1965. i 1967).
U piščevoj zaostavštini, u Ličnom fondu, pod brojevima 389 i 391, nalaze se dve knjige sa navedenim naslovom, što ukazuje na piščevu nameru da se delo publikuje u celini. Daktilotekst prve knjige od 315 stranica, u koju je poslednji fragment uneo 17. marta 1968. (što je na koricama i zabeležio), Andrić je verifikovao, zajedno sa ispravkama Vere Stojić. Daktilotekst druge rukopisne knjige od 87 stranica, u koju unosi beleške iz svojih radnih svezaka i beležnica , ukazuje da je reč o delu istog tematsko-motivskog proznog tkiva. Stoga, tekst dela trebalo bi prirediti prema redosledu datom u rukopisima knjiga koje je pisac uredio. Fragmente objavljene za piščeva života trebalo bi uneti prema publikovanim tekstovima, a neobjavljene odlomke prema tekstovima u navedenim rukopisnim knjigama. Uz to, potrebno je naznačiti i postojanje fragmenata koje je pisac zapisao u beležnicama ili pripremnim materijalima, obeleživši ih kao delove za Znakove pored puta, a kasnije ih nije uneo ni u jednu od dveju knjiga (LFIA, 347-388). S obzirom na činjenicu da je reč o dugoj, složenoj, nezavršenoj strukturi koja je nastajala u periodu od šezdeset godina, a čiji su delovi migrirali iz beležnica u beležnice, bili zamišljeni kao delovi drugih proznih celina, prvobitno datirani a potom uneti bez datuma, neophodno je izvršiti dodatna ispitivanja svakog fragmenta pre smeštanja u tekst. Napominjemo da je važno brižljivo pristupiti i razlozima zbog kojih je Vera Stojić, priređivač Znakova pored puta, unela pojedine fragmente u posthumno izdanje te knjige.
Knjiga 18.
Sveske
Postoji preko pedest beležnica (LFIA,394-441) koje bi se morale rasporediti u nekoliko tomova. Tu bi ušli i ispisi iz literature (o zvonima, venecijanskim ambasadorima pri Porti, iz istorije Bosne i drugo), zapisi, beleške na odvojenim listovima, na pozivnicama, čestitkama, računima, katalozima, programima, posetnicama i slično).
Do sada je kritički priređeno i u Sveskama Zadužbine Ive Andrića objavljeno sedam beležnica: priređivači Branimir Živojinović, prof. dr Dušan Glišović, prof. dr Jelena Novaković, dr Miroslav Karaulac, Biljana Đorđević-Mironja, Tatjana Korićanac.
Istražujući uticaj francuske književnosti (posebno francuskih moralista) na Ivu Andrića i prateći tragove mogućih dodira i inspiracija, Jelena Novaković prošla je kroz gotovo sve piščeve beležnice. Rezultat njenih proučavanja je knjiga Ivo Andrić i francuska književnost (2001) koja je objavljena i na francuskom kjeziku (Ivo Andrić. La
littérature française au miroir d'une lecture serbe, 2014).
Nikša Stipčević kritički je priredio i u Sveskama Zadužbine Ive Andrića br. 3/1985 objavio Andrićeve ispise, beleške i komenatre o izveštajima mletačkih ambasadora Relazioni degli ambasciatori veneti al Senato.
Neda Depolo objavila je, takođe u Sveskama Zadužbine Ive Andrića br. 9-10/1993 –1994 Andrićeve ispise i beleške o zvonima. Na primeru tih beležaka, može se pratiti kako je pisac pojedine citate, napomene, slike, refleksije, unosio u svoje fikcionalne tvorevine: podaci o zvonima poslužili su piscu da koncipira i realizuje jedan važan segment romana Na sunčanoj strani (prozna celina pod nazivom „U ćeliji broj 115“).
Kritički su priređene sledeće beležnice:
„Knjiga” (Sveska bez korica ) (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 8/1992)
Beležnica br. 1 (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 18/2001)
Beležnica broj II (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 20/2003)
Mali notes cvetnih korica (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 20/2003)
Siva ukoričena sveska Goethe (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 23/2006)
Plava sveska Goethe (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 23/2006)
Sveska narandžastih korica Lichtenberg (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 23/2006);
O knjizi neobjavljenih Igoovih tekstova (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 27/2010)
Blok smeđe boje (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 29/2012)
Mali notes šarenih korica (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 31/2014)
U Sabranim delima iz 1981. objavljene su delimično ili u celini i sledeće beležnice: Pepita velika sveska 1942-1943 (LFIA,402); Crna knjiga (Beležnica br. III) (LFIA,403); Zelena knjiga (LFIA,406); Smeđa knjiga (LFIA,413); Šarena knjiga, (LFIA,405), Plava knjiga (LFIA,410); Zelena knjiga II (LFIA,416); Svetlozelena mala sveska (LFIA,418); „Riđa”sveska (LFIA,421); Crna registar-beležnica, (LFIA,422), Siva sveska (LFIA,419).
Knjiga 19.
Razgovori (intervjui, izjave, odgovori na ankete; radio i TV)
Skrivena i nesicrpna bogatstva staroga grada (Dubrovačka tribuna, 1931)
M. M-lić Ponekad se pitam da li je to neka vrsta mistične kazne za nas koji smo preživeli? (Ideje, 1934)
Nešto povodom razgovora o književnoj tematici (Zora, 1946) (LFIA, 732)
Stremljenja savremenih jugoslovenskih pisaca (Yugoslav bortnightly, 1949)
Umesto intervjua. Poruka mladima (Srednjoškolac, 27.10.1951) (LFIA, 737)
Intervju za Radio Sarajevo (1953) (LFIA,464)
Č. Kisić Jedna šetnja sa Ivom Andrićem (Borba, 30. 8. 1953) (LFIA, 746)
Naša književnost se hrani iz sokova istih po sadržaju (Magyar Szö, 1954)
Beograd je... (Beogradske novine, 1954) (LFIA,472, 474, 756)
Proljećna šetnja sa Ivom Andrićem (Oslobođenje, 3. 4. 1955) (LFIA,759)
Planovi su – ništa a odgovori – sve (Arhiv SANU, 1961)
Intervju povodom Nove 1955. godine za Beogradske novine (31.12.1954) (LFIA, 476)
Intervju za Radio Ljubljanu (uvod u čitanje „Sunca“) (1955) (LFIA, 483)
Bosna, polemika, tabori, naraštaji (Oslobođenje, 1955)
Povodom nedelje štampe i radija – podloga za intervju (1955) (LFIA, 479)
Petar Brecić, Jovo Popović Most među ljudima (Globus, 1956)
Intervju za Radio Ljubljanu na poziv Francuske radio-televizije (1956) (LFIA, 484)
Intervju za Radio Beograd (1956) (LFIA, 486)
Velimir Milošević Pisanje je kao da se ide u lov: nekad se vrati s praznom, a nekad s punom torbom (Naši dani, 1957)
Risto Kuzmanovski Pisac treba da bude shvaćen a ne cenjen (Nova Makedonija, 1958)
Beskrajna priča (Magyar Szö, 1959)
Radni dan je za mene najlepši praznik (Arhiv SANU, 1961)
U mojim delima ima svakako mračnih predela, ali... (Arhiv SANU, 1961)
Dragoljub Jović Sve što sam napisao bilo je iz susreta sa bosanskim ljudima
(Oslobođenje, 1961)
Gordana Jakovljević Sada radim na kratkoj priči koja se lako zamišlja i otpočinje, teško piše i završava (Mladost, 1961)
M. S. Pavković Unutrašnja potreba odlučivala je o kvalitetu i kvantitetu moga stvaranja (Večernje novosti, 1961)
Ivo Andrić razgovarao sa pionirima Herceg-Novog (Boka, 1961)
Qazim Kelendi Nisam je ja izabrao, već ona mene (Zanit te Rinis, 1961)
Ludwig Thoms Sve je u životu most (Saarbrücker Zeitung, 1961)
Kako je nastala Travnička hronika – intervju za list Naša riječ, Zenica, 1963 („Sa I. A. po njegovom gradu“) (1963) (LFIA,502)
Wolfgang Kraus Sve je u životu most (Fuldaer Volkszeitung, 1963)
Constanco Constantini Metafizički angažman pisca (Secolo, 1964)
O. Ramous Deset pitanja i odgovora (Vjesnik, 1961)
Bezmalo, ja sam Beograđanin (1962)
Senad Malhodžić S Ivom Andrićem na Hvaru (Slobodna Dalmacija, 1962)
Kako je nastala Travnička hronika (Naša riječ, 1963) (LFIA,502)
Nikola Drenovac Pisac govori svojim delom (Grafos, 1964)
O knjizi i rečima – intervju za Radio Beograd (1965) (LFIA,505)
M. Trumić Andrić i Višegrad (Kurier Szczecinski Szczecin, 1966)
Mića Danojlić Umni hroničar sreće i nesreća življenja (Narodni front, 1966)
Intervju za list Front (1966) (LFIA,508)
Gordana Brajović Male tajne velikog neimara (Nedeljne novosti, 1967)
Dragoljub Janković Ostati ravnodušan prema knjizi znači lakomisleno osiromašiti svoj život (Politika, 1968)
M. Milačić Pisac – Robinson na ostrvu (Politika ekspres, 1968)
Biblioteka – razgovor/odgovor povodom otvaranja nove zgrade Narodne biblioteke (6. IV 1973) (LFIA,521)
Razgovor sa prof. M. Bandićem (1973) (LFIA,522)
Još jedna napomena u vezi sa razgovorima o knjizi i čitanju (1974) (LFIA,524)
Intervju za Radio Sarajevo S.D. (LFIA,527)
Intervju za list Nova Makedonija S.D. (LFIA,528)
O piscu – intervju, S.D. (LFIA,530)
Razgovor novinara Politike sa Ivom Andrićem (Politika, 1978/1979)
D. Adamović Presudni uticaji (Razgovori sa savremenicima, 1982)
Miloš Bandić Knjiga i košulja (Književne novine, 1992)
Odgovori na ankete
Janko Tufegdžić Zašto pišem i za koga pišem (Pravda, 1936)
Da li postoji zastoj u našoj književnosti? (Politika, 1936)
Književno stvaralaštvo i književna tehnika Momčila Nastasijevića (Nova smena, 1938)
Naša današnja književnost i njen odnos prema stvarnosti i prošlosti (Mlada kultura, 1952)
Koja bi dela savremene svetske književnosti trebalo prevseti? (NIN, 1952)
France Vrego Kako gledate na zbližavanje naših kulturnih centara? (Borba, 1952)
Knjige, učitelji i ljubimci, (Večernje novosti, 31. 12. 1955) (Odgovor na anketu "Koje knjige smatra čovek svojim knjigama ljubimcima")
Zašto se ne poznajemo (NIN, 1955)
Ima li umetničkih reportaža: Kakva je novinarska reportaža uopšte: da li je sve što se objavljuje u novinama reportaža: i kakva treba da bude reportaža u novinama (Naša štampa, 1956)
Kako ste objavili svoju prvu knjigu? (1962)
Knjiga 20.
Prevodi
Nikša Stipčević kritički je priredio, istumačio i u Sveskama Zadužbine Ive Andrića, br. 2 objavio Andrićev prevod Gvičardinijevih Političkih i društvenih napomena. U istom broju časopisa objavio je i kritički priređene citate iz Makijavelijevih dela i Mikelenđelovih pisama koje je preveo Ivo Andrić.
Jasmina Nešković sakupila je i u knjizi Prevodilačka sveska (1994) objavila Andrićeve objavljene, kao i neke neobjavljene prevode:
Oton Župančič, „Neplodni sati“ (Bosanska vila, 1912)
Murn Aleksandrov, „Veče“ (Bosanska vila, 1912)
Vida Jerajeva, „Balada“ (Bosanska vila, 1912)
Anton Medved, „Cipresa“ (Bosanska vila, 1912)
Vladimir Levstik, „Versi“ (Bosanska vila, 1912)
August Strindberg, Iz romana Crvene zastave (Bosanska vila, 1912)
Oskar Vajld, „Reading“, (1914) (fotokopija rukopisa prevoda u Andrićevoj rukopisnoj zaostavštini u Zadužbini Ive Andrića; original kod porodice Jerka Čulića)
Volt Vitmen, Iz „Pesme o sebi“; „Ja dolazim sa snažnom muzikom“; „Kad čitam...“; „Državama“ (SKG, 1912; Književni jug, 1918; Književni jug, 1918)
Petar Bezruč, „Ko će na moje mesto“ (Književni jug, 1918)
August Strinberg, „Pevači“ (Dan, 1919)
August Strinberg, „Ispovesti jednog ludaka“ (Književni jug, 1919)
Tri stare ljubavne pesme (Nepoznati pesnik iz 14. veka; Jakobo Sancaro, Napolitanac koncem 15. veka; Sonučo del Bene) (Misao, 1923)
Gotfrid Keler, „Legenda o maloj igračici“ (SKG, 1925)
Sveti Francisko iz Asizija, „Himna suncu“ (SKG, 1926)
Luiđi Pirandelo, „Izvesne dužnosti“ (SKG, 1926)
Huan Ramos Himenes, „Ne“ i pet pesama bez naslova (SKG, 1933)
Fraj Luis de Leon (dve pesme bez naslova) (1942) (rukopis prevoda u Andrićevoj rukopisnoj zaostavštini u Zadužbini Ive Andrića)
Španska narodna pesma (Pepita sveska - LFIA,)
Adolf Rudnjicki, „Konj“ (Brazda, 1948)
Adam Mickjevič, „Majci Poljkinji“ , S. D. (rukopis prevoda u Andrićevoj rukopisnoj zaostavštini u Zadužbini Ive Andrića)
Radjard Kipling, „Ako“, S. D. (LFIA,546)
Knjiga 21.
Diplomatski i službeni spisi
- diplomatsko-konzularni izveštaji, pisma; dr Miladin Milošević sakupio je, komentarisao i objavio pod nazivom Diplomatski spisi (1992) Andrićeve izveštaje iz Ženeve (1930-1932), Beograda (1935-1939), Berlina (1939-1941);
- knjiga prof. dr Dušana Glišovića o Andrićevim diplomatskim, berlinskim godinama Ivo Andrić, Kraljevina Jugoslavija i Treći rajh (1939-1941): prilog proučavanju jugoslovenskih i srpskih političkih i kulturnih odnosa sa Nemačkom, Austro-Ugarskom i Austrijom, tom I, 2011, donosi veliki broj novih podataka, dokumenata i fotografija;
- tekst „Dodir sa strancima“ koji se sticajem okolnosti našao u snopu ispisa za prevod Gvičardinija, po svoj prilici, nastao je posle Drugog svetskog rata kao predavanje ili uputstvo za tadašnje mlado, novom vlašću obnovljeno Ministarstvo inostranih poslova (priredio ga je i objavio Nikša Stipčević, Sveske Zadužbine Ive Andrića, br. 2/1983);
- Referat o albanskom pitanju: tokom diplomatke službe u Ministarstvu inostranih poslova, kao pomoćnik ministra Milana Stojadinovića, Andrić je sačinio i „Aide-mémoire o albanskom pitanju“. Taj spis nastao je kao rezultat njegove službene obaveze da predsednika Vlade i ministra Stojadinovića pripremi za posetu Beogradu italijanskog ministra spoljnih poslova grofa Galeaca Čana u januaru 1939. godine. Tekst o albanskom pitanju objavljen je isprva u zagrebačkom Časopisu za suvremenu povijest (1977), a potom i u Sveskama Zadužbine Ive Andrića (br. 5), zajedno sa prepiskom koja se razvila između predsednika UO Zadužbine Rodoljuba Čolakovića, istoričara Bogdana Krizmana i urednika Časopisa, Ivana Jelića;
- Tzv. Materijali iz društvene delatnosti (mišljenja, govori, predavanja, saglasnosti, primedbe, i sl): boravak jugoslovenske delegacije u Bugarskoj 1945; rad u Društvu za kulturnu saradnju BiH i SSSR, rad u Društvu za kulturnu saradnju Jugoslavije i SSSR, dosije sa puta po SSSR 1946. I 1948, dosije sa puta u Poljsku 1948, dosije Venecija UNESKO iz 1952, boravak jugoslovenske parlamentarne delegacije u Turskoj 1953, službeno putovanje u Pariz 1956, put u Kinu kao član jugoslovenske delegacije 1956, putovanje u Englesku 1959, dosije iz Stokholma – Nobelova nagrada, 1961, učešće na Kongresu prevodilaca u Dubrovniku 1963 (fragmenti o prevođenju), putovanje u Krakov 1964. godine kada je proglašen počasnim doktorom Jagelonskog univerziteta, međunarodna fondacija „Balzano“ (1963-64), dosije Mladi talenti, list Borba, dosije o proslavi 2500 godina Persijskog carstva 1971, rad u Republičkom odboru Međunarodne godine knjige 1972, dosije Kongres kulture 1974. (LFIA, 928-946).; rad u uređivačkom odboru Matice srpske na ediciji „Srpska književnost u sto knjiga 1957-1972“ (LFIA, 820-927).
Knjiga Angažovani Andrić Ratka Peković i Slobodana Kljakića iz 2012. godine, umnogome dopirnosti rasvetljavanju Andrićeve posleratne javne i društvene delatnosti.
Knjiga 22.
Pisma (1911-1974)
Pisma prijateljima, piscima, kolegama, poznanicima, prevodiocima, priređivačima, izdavačima, institucijama, organizatorima različitih manifestacija u čijem radu Andrić učestvuje, poslovna prepiska, anonimni korespondenti – pisma, razglednice, dopisnice, telegrami, čestitke. (Sudeći po obimu, bilo bi nekoliko tomova)
Pisma su štampana u:
- knjizi Pisma: 1911-1974 (2000), priredio Miroslav Karaulac; objavljeno i u Sabranim delima Ive Andrića, 2011;
- prepiskama objavljenim u Sveskama Zadužbine Ive Andrića, Književnoj reči i drugim publikacijama – Milošu Crnjanskom, Ivi Vojnoviću, Milici Babić, Gun Bergman, Toni Liversejdž, Leposavi Beli Pavlović, i drugima;
- književnim časopisima i drugim publikacijama;
Najveći deo Andrićeve korespondencije nalazi se u Arhivu SANU u sklopu Ličnog fonda Ive Andrića:
1006-1138; 1040-1144; 1156; 1162-1166; 1171; 1185; 1192; 1195; 1196; 1203; 1204; 1208; 1215-1218;1238; 1240-1243; 1250; 1251; 1256; 1260; 1262; 1263; 1267; 1278; 1281; 1283; 1285; 1290, 1304; 1306; 1338; 1340; 1344; 1348; 1368; 1372; 1379; 1382;1386; 1397; 1399; 1400; 1403; 1405; 1409; 1412; 1414; 1422; 1434; 1436; 1443; 1448; 1455; 1463; 1464, 1465; 1466; 1476; 1486; 1488; 1496; 1501; 1504; 1505; 1516; 1521; 1532; 1542; 1547; 1551; 1553; 1557; 1560; 1595; 1606; 1609; 1615; 1630; 1632; 1636; 1637; 1644; 1652; 1661; 1666; 1705; 1721; 1723; 1737; 1750; 1752; 1759; 1764; 1768; 1781, 1782; 1792; 1805; 1817; 1831; 1844; 1868; 1880; 1883; 1910; 1917; 1928; 1933; 1937; 1940; 1944; 1966; 1969; 1974; 1978; 1993; 1997; 2003; 2004; 2008; 2012; 2020; 2022; 2029; 2050; 2075; 2078; 2079; 2085; 2098; 2103; 2107; 2108; 2114; 2116; 2117; 2119; 2121; 2127; 2128; 2130-2132; 2140; 2155; 2156; 2194; 2195; 2200; 2204; 2208; 2209; 2213; 2216; 2220; 2247; 2271-2273; 2280; 2283; 2284; 2288; 2304; 2307; 2308; 2310; 2313; 2314; 2327; 2329; 2342; 2350-2353; 2361; 2370; 2372; 2377; 2379; 2405; 2426; 2428; 2436; 2438; 2440; 2441; 2446; 2458; 2459; 2461; 2486; 2487; 2490; 2492; 2498; 2508; 2519; 2520; 2542; 2547; 2568; 2569; 2570; 2573; 2578-2580; 2605; 2607; 2612; 2623; 2624; 2625; 2641; 2656; 2662; 2672; 2673; 2676; 2677; 2709; 2711; 2719; 2721; 2722; 2724-2727; 2731; 2750-2753; 2758; 2761; 2764; 2786; 2786a; 2795; 2799; 2802; 2817; 2818; 2826; 2833; 2837; 2842; 2856; 2884; 2887; 2901; 2935; 2936; 2947; 2957; 2959; 2960; 2962; 2963; 2968; 2969; 3002; 3008; 3026; 3032; 3033; 3040; 3052; 3054; 3059; 3069; 3086; 3103; 3107; 3123; 3126; 3141; 3143; 3144; 3148; 3167; 3169; 3187; 3198-3200; 3205; 3210; 3215; 3216; 3224; 3227; 3228; 3231; 3236; 3239; 3240; 3244; 3247; 3249; 3257; 3259; 3263; 3264; 3270; 3273; 3295; 3300; 3301; 3310; 3325; 3327; 3334; 3335; 3338-3342; 3345; 3348; 3368; 3370; 3374; 3380; 3398; 3450; 3462; 3504; 3506; 3533-3535; 3540; 3550; 3552; 3555; 3556; 3579; 3586; 3589; 3591; 3603; 3609; 3613; 3617; 3618; 3622; 3623; 3630; 3632; 3633; 3640; 3652; 3667; 3670; 3679; 3680; 3682; 3687; 3691; 3692; 3696; 3698; 3699; 3702; 3706; 3723; 3724; 3727; 3729; 3730; 3739; 3745; 3749; 3754; 3756; 3759-3761; 3768; 3771; 3773; 3780; 3781; 3785; 3788; 3791; 3793; 3794; 3795; 3799; 3802-3805; 3822; 3843; 3849; 3850; 3862; 3864; 3866; 3867; 3878; 3883; 3896; 3910-3912; 3917; 3923; 3928; 3939; 3940; 3947; 3948; 3953; 3954; 3959; 3960; 3964-3966; 3969; 3975; 3977; 3984; 3986; 3996; 4002; 4015; 4017; 4029; 4031; 4036; 4039; 4040; 4055; 4074; 4090; 4098; 4099; 4121; 4122; 4126; 4128; 4129; 4131; 4136; 4139; 4148; 4156; 4167; 4169; 4172; 4194; 4201; 4206; 4208; 4228; 4232; 4238; 4243; 4246; 4248; 4250; 4253; 4256; 4259; 4263-4265; 4271; 4276; 4286; 4288; 4295; 4300; 4303; 4306; 4308; 4314; 4331; 4335; 4339; 4347; 4352; 4356; 4360; 4362; 4367; 4368; 4371; 4374; 4416; 4419; 4421; 4426; 4433; 4434; 4449-4451; 4458; 4463; 4464; 4466; 4476; 4477; 4478; 4484; 4486; 4489; 4496; 4497; 4501; 4507-4509; 4516; 4520; 4525; 4536; 4539; 4547; 4548; 4555; 4556; 4559; 4561; 4567; 4570; 4584; 4590; 4594; 4595; 4596; 4610; 4621; 4633; 4643; 4653; 4665; 4674; 4694; 4700; 4705; 4706; 4713; 4726; 4727; 4739; 4754; 4764; 4772; 4780; 4781; 4787; 4798; 4799; 4802; 4870.
Kao i u:
- fondu Spomen-muzeja Ive Andrića;
- arhivi Zadužbine Ive Andrića;
- Odeljenju posebnih fondova Narodne biblioteke Srbije;
- i drugim domaćim i inostranim institucijama, fondovima, legatima, privatnim zbirkama Andrićevih adresata u zemlji i inostranstvu, u kojima se čuvaju Andrićeva pisma.
Napomena: Zatamnjeni brojevi odnose se na pisma prijateljima, piscima, prevodiocima, izdavačkim kućama, tumačima, novinarima, rediteljima, leksikografima, univerzitetskim profesorima, domaćim i inostranim kulturnim i informativnim institucijama, autorskim agencijama, višegradskim školama i drugim institucijama u tome gradu. Podvučeni brojevi odnose se na pisma objavljena u okviru prepiski publikovanih u Sveskama Zadužbine Ive Andrića.
Knjiga 23.
Marginalije
Beleške na marginama knjiga iz Lične biblioteke Ive Andrića (4502 knjige).
Knjiga 24.
Miscellanea
- Dramski tekstovi: Konac komedije (priredio Predrag Palavestra) (Sveske Zadužbine Ive Andrića, br 3/1985)
- Posvete na knjigama koje se čuvaju u privatnim legatima, zbirkama, bibliotekama, fondovima drugih institucija, kao i u Spomen-muzeju Ive Andrića i Zadužbini Ive Andrića (Jedan broj posveta objavljen je u Katalogu izložbe Ivi Andriću, s poštovanjem autorki Ž. Đ. Perišić i T. Korićanac, 1996)
U Beogradu, januara 2015.
Radovan Vučković, Žaneta Đukić Perišić, Biljana Đorđević Mironja
KRITIČKO IZDANjE SABRANIH DELA IVE ANDRIĆA
ELABORAT
Summary
S obzirom da do sada u stručnoj javnosti nije bilo celovitog plana za izradu kritičkog izdanja dela Ive Andrića, ovde prvi put dajemo detaljno razrađen i obrazložen predlog. U tekstu je dat pregled dosadašnjih izdanja sabranih dela Ive Andrića i ukazuje na potrebu hronološkog rasporeda piščevih dela u okviru žanrova. Takođe, daje se precizan raspored tekstova u okviru pojednih knjiga. Ukazuje se takođe na činjenicu da je pri izradi kritičkog izdanja potrebno imati uvid u celinu i sveobuhvatnost piščevog opusa.
NAČELA
prof. dr Zorica Nestorović (Filološki fakultet, Beograd)
PREDLOG NAČELA ZA KRITIČKO IZDANjE SABRANIH DELA IVE ANDRIĆA